Γοτθικές Ιστορίες από Βικτοριανές Συγγραφείς

Αναμένοντας την επανέκδοση των Γοτθικών Ιστοριών από Βικτοριανές Συγγραφείς με νέο εξώφυλλο και τρεις ακόμα ιστορίες, ένα απόσπασμα από την εισαγωγή της Μαρίας Γιακανίκη.

Μια μακρά παράδοση φαίνεται να συνδέει το γοτθικό με το θηλυκό στοιχείο —Ανν Ράντκλιφ, Σάρλοτ Ντάκρε και πολλές άλλες εκπρόσωποι του γοτθικού μυθιστορήματος του τέλους του 18ου αιώνα, στη συνέχεια Μαίρη Σέλλεϋ, Λαίδη Κάρολαϊν Λαμπ την εποχή του ρομαντισμού, Σάρλοτ και Έμιλυ Μπροντέ στις αρχές της βικτοριανής περιόδου, η οποία βρίθει από γυναίκες συγγραφείς του φανταστικού. Ακόμη και στην ποίηση, το παράδειγμα της Κριστίνα Ροσσέτι, που έγραφε στίχους υφασμένους με το άρωμα του θανάτου, αποδεικνύει περίτρανα την έντονη επιρροή του γοτθικού στοιχείου στις βικτοριανές συγγραφείς. Οι ιστορίες φαντασμάτων ανθούσαν τη βικτοριανή εποχή όσο ποτέ και συνήθως γράφονταν για βιοποριστικούς λόγους∙ συχνά, δε, δημοσιεύονταν σε περιοδικά της εποχής με ψευδώνυμα.
Αν υιοθετήσουμε το στερεότυπο θα λέγαμε πως, ως φύση διαισθητική, η γυναίκα έχει πιο έντονη σχέση με το υπερφυσικό∙ οι γυναίκες βέβαια κυρίως επιδίδονταν σε «σεάνς» και ήταν πιο ανοιχτές στο μεταφυσικό (το ανδρικό πρότυπο απαιτούσε περισσότερο ορθολογισμό και ενασχόληση με την υλική πραγματικότητα και την επιστήμη), αλλά αυτό είχε προφανώς πιο πολύ να κάνει με τον κοινωνικό περίγυρο και την κυρίαρχη άποψη που ήθελε τη γυναίκα φύση ευαίσθητη, νευρική και έντονα συναισθηματική. Ομοίως και το γεγονός ότι οι ιστορίες φαντασμάτων γράφονταν από γυναίκες βρίσκει πιο ικανοποιητική εξήγηση στις κοινωνικές συνθήκες: για τις βικτοριανές το φανταστικό είναι ένα καταφύγιο από τις κοινωνικές πιέσεις και τα στερεότυπα, διέξοδος της φαντασίας σε άλλες σφαίρες∙ διαμέσου των ιστοριών αυτών οι γυναίκες μπορούσαν να θίξουν
(μέσω συμβολισμού και αλληγορίας συχνά) θέματα λεπτά και ακανθώδη, που στη ρεαλιστική λογοτεχνία δεν θα ήταν δυνατό να αγγίξουν με την ίδια ελευθερία, δίχως δηλαδή το πρόσχημα της φαντασίας. Οι υπερφυσικές ιστορίες τους, ωστόσο, τις περισσότερες φορές είχαν σχέση με την πραγματικότητα, παρέχοντάς τους τη δυνατότητα να μιλήσουν έμμεσα για την υποβαθμισμένη θέση της γυναίκας, για τη μοναξιά και τον οικιακό περιορισμό, το θάνατο των παιδιών και των γύρω τους, τη βία και την απωθημένη σεξουαλικότητα. Η ατμόσφαιρα των έργων αυτών διακρινόταν κατά κανόνα από λεπτές αποχρώσεις∙ τα θέματα πολλά και ποικίλα: Θάνατος και μεταφυσική διάσταση, η ύπαρξη οπτασιών, η πολλαπλή ταυτότητα της γυναίκας αλλά και του ανθρώπου εν γένει, ο έρωτας και η συζυγική ζωή, τα παιχνίδια της μοίρας, οι κοινωνικές συμβάσεις και προκαταλήψεις αλλά και η δύναμη της τέχνης, η αντίφαση ρασιοναλισμού και ανορθολογισμού, και φυσικά οι ποικίλες μορφές που παίρνει το παράδοξο. Οι ψυχολογικές προεκτάσεις πλούσιες: καταπιεσμένες επιθυμίες και φόβοι, ένοχες αναμνήσεις που απωθούνται στο υποσυνείδητο, προβολές στο περιβάλλον ενδόμυχων πόθων και εμμονών, οι σχέσεις θύματος και θύτη, τα όρια αλήθειας και ψευδαίσθησης, πραγματικότητας και ονείρου. Η προσέγγιση είναι συνήθως ψυχολογική αλλά και κοινωνική κάτι που είναι ίδιον των πιο μοντέρνων ιστοριών μυστηρίου και υπερφυσικού του πρώτου μισού του 20ού αιώνα, ωστόσο, επρόκειτο κυρίως για έργα που αντικατόπτριζαν τις ανησυχίες της εποχής τους. Σημαντικό ρόλο παίζουν τα παιδιά και η χαρακτηριστική φιγούρα της γκουβερνάντας, εντούτοις οι κεντρικοί ήρωες είναι τόσο συχνά άνδρες όσο και γυναίκες. Συνήθως βέβαια δεν έχουν αυτοσκοπό τη δημιουργία τρόμου, αν και συχνά ενυπάρχει και το στοιχείο ενός έντονου υπόγειου φόβου — είναι άκρως ατμοσφαιρικές και μελαγχολικές και διεγείρουν μια παράξενη νοσταλγία για το παρελθόν και για θλιμμένα εσωτερικά τοπία. Ωστόσο, υπάρχουν και αρκετά χαρακτηριστικές ιστορίες που έχουν κύριο στόχο να προξενήσουν τρόμο, ή άλλες που σαρκάζουν ακριβώς το είδος στο οποίο ανήκουν. Συχνά κληροδοτούν στοιχεία από τις αδελφές Μπροντέ — το «φάντασμα» των Μπροντέ, αλλά και του Πόε διατηρεί μεγάλη επιρροή στους μετέπειτα βικτοριανούς συγγραφείς. Είναι συχνά αρκετά σύνθετες όσον αφορά την απεικόνιση των χαρακτήρων κάτι που διακρίνει αρκετά έργα του Λε Φανού και σίγουρα του Χένρυ Τζέημς.

Save

Save

Save